Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΕΜΙΑΝ ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΝΕΟΛΑΙΑΣ, ΖΗΣΙΜΟΣ ΣΥΝΟΔΙΝΟΣ

Ζήσιμος Χ. Συνοδινός
Ιστορικός-Αρχειονόμος
Γεν. Γραμματέας Δ.Σ. της ΕΜΙΑΝ

  

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΕΜΙΑΝ ΣΤΗΝ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΝΕΟΛΑΙΑΣ ΤΟΝ 20ό ΑΙΩΝΑ[1]

Στη μνήμη του Στέφανου Δ. Στεφάνου

«Η ΕΜΙΑΝ ενδιαφέρεται και θέλει να συμβάλει στην ιστορική εκτίμηση μιας εποχής κρίσιμης για την ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισμό της Ελλάδας. Πρόκειται, θα ’λεγα, για μια εποχή έντονων αναζητήσεων, τόσο πολιτικής υφής όσο και πολιτιστικού χαρακτήρα, ακόμα εντονότερων συγκρούσεων και τελικά σημαντικών επιτευγμάτων, πολιτικο-κοινωνικών και πολιτιστικών. Ιδιαίτερα θέλει να συμβάλει στην ανάδειξη της συμμετοχής της νεολαίας, ειδικότερα των δυνάμεων της αριστερής νεολαίας και του ευρύτερου δημοκρατικού νεανικού χώρου σε μια γενικότερη πολιτική-πολιτιστική προσπάθεια που πήρε την πατρίδα από τα ερείπια και τα θρύψαλα μιας εμπόλεμης δεκαετίας –αντιστασιακής στον ξένο κατακτητή στο πρώτο μισό της και εμφύλιας σύγκρουσης στο υπόλοιπο– και την έφερε στην αυγή της μεταπολίτευσης…»

Τα παραπάνω έχουν λεχθεί από έναν ξεχωριστό άνθρωπο και ακούραστο αγωνιστή-διανοούμενο, στέλεχος της προδικτατορικής ΕΔΑ, χαρακτηριστική πολιτική φυσιογνωμία της εποχής και καθοδηγητή τότε της αριστερής νεολαίας, πρωτεργάτη και ψυχή του εγχειρήματος της ΕΜΙΑΝ, για πολλά χρόνια σεβαστό φίλο, ο οποίος μας άφησε πλήρης ημερών στις αρχές του 2016, τον Στέφανο Στεφάνου[2].

Ήταν αυτός που, μαζί με τον φίλο καθηγητή του Πανεπιστημίου Πειραιά Θανάση Καλαφάτη, πρόεδρο της ΕΜΙΑΝ και στέλεχος του αριστερού νεανικού κινήματος της δεκαετίας του ’60, με έφεραν κοντά σ’ αυτή τη γενιά, έναν ολόκληρο κόσμο …

Και επειδή, όπως έχω τονίσει παλαιότερα, «με το παρελθόν δεν ξεμπερδεύεις εύκολα», έκτοτε έζησα από κοντά τη μεγάλη αυτή περιπέτεια, το υπέροχο ταξίδι στο χρόνο με τους λαμπράκηδες και τις λαμπράκισσες, αφενός την τακτοποίηση-επεξεργασία των κατατεθειμένων αρχειακών συλλογών, των λοιπών τεκμηρίων και της βιβλιοθήκης της Εταιρείας και αφετέρου την πλούσια διαδρομή της, αλλά και τη σημερινή προσπάθεια επιβίωσής της, από τη θέση του Γενικού Γραμματέα της.

Στο χρόνο που διαθέτω, θα προσπαθήσω να σας περιγράψω το έργο και τη λειτουργία της ΕΜΙΑΝ, αλλά και την ειλικρινή προσπάθειά της να συμβάλει, ανάλογα με τις δυνάμεις της, στην τεκμηρίωση της ιστορίας της ελληνικής νεολαίας και στην ανάπτυξη της σχετικής έρευνας.

Παρ’ όλη την κρίση, τα τελευταία χρόνια σημειώθηκε στη χώρα μας αξιόλογη πρόοδος στη διατήρηση και την οργάνωση των πολιτικών και κοινωνικών αρχείων, ενώ διευρύνθηκαν οι δυνατότητες της ελεύθερης πρόσβασης σε αυτά. Στην παραπάνω αναφερόμενη θετική εξέλιξη αποφασιστικός υπήρξε ο ρόλος των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ) και ορισμένων άλλων φορέων και ιδρυμάτων, όπως π.χ. του Ιδρύματος και της Βιβλιοθήκης της Βουλής αλλά και των Γενικών Αρχείων του Κράτους.

Όσον αφορά όμως τα αρχεία της νεολαίας[3], οι προσπάθειες εντοπισμού, συγκέντρωσης, διατήρησης συστηματικής καταγραφής και ανάδειξής τους παραμένουν ακόμη αποσπασματικές με συνέπεια να επηρεάζεται και το αντίστοιχο πεδίο της έρευνας[4], αν και την τελευταία περίοδο έχουμε ορισμένα ευοίωνα σημάδια, χάρη σε πρωτοβουλίες των ΑΣΚΙ[5], του Παντείου Πανεπιστημίου, του Ιστορικού Αρχείου του Πανεπιστημίου Αθηνών, της ΕΜΙΑΝ, της Βιβλιοθήκης της Βουλής και, φυσικά από τους νεότερους ιστορικούς και ερευνητές[6].

Η Εταιρεία Μελέτης της Ιστορίας της Αριστερής Νεολαίας (ΕΜΙΑΝ) δημιουργήθηκε ως φορέας μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα το 2000 από παλαιά μέλη και στελέχη της Νεολαίας της ΕΔΑ και των λαμπράκηδων[7] για να συμβάλει με τις δικές της μικρές δυνάμεις στην προσπάθεια επισήμανσης, διατήρησης, αξιοποίησης και μελέτης των αρχείων της νεολαίας, αρχικά μιας συγκεκριμένης γενιάς, ενώ στην πορεία οι στόχοι της διευρύνθηκαν.

Έτσι, στο νέο καταστατικό της ΕΜΙΑΝ (2018) περιγράφονται ως εξής:

1) Συγκέντρωση, διαφύλαξη ταξινόμηση, περιγραφή αρχείων και κάθε είδους τεκμηριωτικού υλικού των οργανώσεων της Ελληνικής Νεολαίας, στα οποία θα έχει ελεύθερη πρόσβαση οιοσδήποτε ενδιαφερόμενος.

2) Προώθηση της μελέτης της Ιστορίας των οργανώσεων της Ελληνικής Νεολαίας, και ιδιαίτερα της Αριστερής, και η ανάδειξη της δράσης και της συμβολής τους στην πολιτική ζωή, στους κοινωνικούς αγώνες, στον αγώνα για τη Δημοκρατία και τη διάδοση των αριστερών ιδεών κατά τον εικοστό αιώνα, καθώς και η συστηματική πληροφόρηση του ελληνικού λαού και ιδιαίτερα της Νεολαίας για την ιστορία του Αριστερού Κινήματος της Νεολαίας.

3) Ανάπτυξη περαιτέρω συνεργασιών με πανεπιστημιακά και λοιπά εκπαιδευτικά ιδρύματα, δημόσιες βιβλιοθήκες και αρχεία, ερευνητικά και πολιτιστικά κέντρα και κυρίως με συγγενείς φορείς, όπως τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας, τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, η Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων, ο Σύνδεσμος Φυλακισθέντων και Εξορισθέντων Αντιστασιακών 1967–1974, ο Χώρος Μνήμης για την Αντιδικτατορική Αντίσταση 1967–1974 στη Θεσσαλονίκη, η Εταιρεία Διάσωσης Ιστορικών Αρχείων και άλλοι.

Οι πρώτοι λοιπόν εταίροι της, στελέχη και δραστήρια μέλη αριστερών οργανώσεων και ομάδων νεολαίας της εποχής 1950–1974, με βαθύ το αίσθημα της ιστορίας, χωρίς πολιτικές σκοπιμότητες ή προσωπικές φιλοδοξίες, έθεσαν επιτακτικό το αίτημα ενημέρωσης της ελληνικής κοινωνίας και της νεολαίας μας για τα τεκταινόμενα στις δεκαετίες του ’50 και του ’60, μια εποχή κρίσιμη για την ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισμό της χώρας∙ εποχή σκληρή μα σημαντικών πολιτικο-κοινωνικών και πολιτιστικών επιτευγμάτων, που συντελέστηκαν με την ενεργή συμμετοχή των νέων της Αριστεράς αλλά και του ευρύτερου δημοκρατικού χώρου.

Αφορμή είχε αποτελέσει η μέχρι τότε ελλιπής έρευνα και η υποβάθμιση της ιστορικής προσφοράς της νέας γενιάς, και ιδιαίτερα της νεολαίας της Αριστεράς, που άνθισε και αγωνίστηκε με σθένος και αξιοπρέπεια για στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα, ουσιαστική παιδεία, πολιτική, κοινωνική και πολιτιστική χειραφέτηση τη χρονική περίοδο μεταξύ της λήξης του Εμφυλίου και της χουντικής εκτροπής.

Μερικοί από αυτούς έκαναν και τις πρώτες προσφορές σπάνιου αρχειακού υλικού (Ξεν. Γιαταγάνας, Αρ. Μανωλάκος, Φιλ. Παπούλιας, Γιάν. Καούνης, Γιάν. Γιανουλόπουλος, Δημήτρης Παληός, Ηλίας Στάβερης, Αθηνά Νικολάου, Ν. Κιάος, Γ. Χατζόπουλος, Μπ. Γεωργούλας, Στ. Στεφάνου) ενώ ακολούθησαν άλλες μικρότερες ή μεγαλύτερες δωρεές από τους υπόλοιπους και αναζητήθηκαν έγγραφα, φυλλάδια, περιοδικά και παντός είδους τεκμήρια από παλαιούς ή νεότερους φίλους, συντρόφους και συναγωνιστές τους.

Σιγά σιγά με κόπους και δυσκολίες συγκεντρώθηκε αξιόλογο πρωτογενές υλικό, πλείστο μέρος του οποίου είχε συσσωρευτεί από τους παραγωγούς/συλλέκτες ως «σκόρπια χαρτιά», αφού βασική φροντίδα τους ήταν να το διασώσουν από την προσβολή, την κατάσχεση, τον απειλούμενο αφανισμό τους από το μετεμφυλιακό «κράτος της καταστολής». Όλα αυτά αναγνωρίστηκαν, ταξινομήθηκαν και περιγράφηκαν σύμφωνα με τους βασικούς κανόνες της αρχειονομίας, από μια μικρή ομάδα αρχειονόμων και μελετητών της Εταιρείας. Στο σχεδιασμό συνυπολογίσθηκε η γενικότερη οργάνωση των «Αρχείων νεολαίας» μέσα στο αρχείο της ΕΔΑ, τα οποία απόκεινται στα ΑΣΚΙ,[8] και αποφασίστηκε, για τη διευκόλυνση της έρευνας, οι αρχειακές σειρές, στις οποίες υποδιαιρούνται οι συλλογές, να είναι κατά το δυνατόν κοινές για όλες τις συλλογές και να συγκροτηθούν με κριτήριο το φορέα προέλευσής τους, ενώ οι φάκελοι ή υποφάκελοι να ταξινομηθούν, ως επί το πολύ, με θεματικά κριτήρια και χρονολογική σειρά.

Οι συλλογές περιέχουν ποικίλα τεκμήρια που συγκέντρωσαν και διέσωσαν, με μεγάλους κινδύνους, στελέχη και μέλη οργανώσεων του φοιτητικού και νεολαιίστικου αριστερού κινήματος της περιόδου 1945–1974. Δικά τους γραπτά ή συναγωνιστών τους, πρακτικά και αποφάσεις συλλογικών σωμάτων, σπουδαστικών συλλόγων, οργανώσεων και κινήσεων, αλληλογραφία, ανακοινώσεις, υπομνήματα, διακηρύξεις-προκηρύξεις φοιτητικών οργανώσεων, πολιτικών νεολαιών και κινήσεων, εσωκομματικά-οργανωτικά κείμενα, πολυγραφημένα παράνομα φύλλα, κείμενα και αποκόμματα τύπου για την παιδεία, μπροσούρες, δελτία, εφημερίδες, φυλλάδια, νεανικά περιοδικά, εφήμερα κ.ά. Αρκετά μάλιστα από τα τελευταία είναι σπάνια ή δυσεύρετα. Συνυπάρχουν το τυχαίο, το αυθόρμητο και το οργανωμένο, το επαναστατικό, το φαντασιακό και το κομφορμιστικό.

Ως προ το περιεχόμενό τους, το μεγαλύτερο μέρος τους αφορά την τριτοβάθμια εκπαίδευση και το σπουδαστικό κίνημα της εποχής (ΔΕΣΠΑ, αγώνας για το 15% για την παιδεία, 1–1-4, ΕΦΕΕ, σπουδαστικά συνέδρια, φοιτητικοί σύλλογοι και σχολές, εργαζόμενοι μαθητές-φοιτητές, κλπ.), τις πολιτικές συμπεριφορές και οργανώσεις της νεολαίας, με επίκεντρο τη δράση της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη, το Κυπριακό, το κίνημα της ειρήνης, τα ξένα απελευθερωτικά κινήματα, τον πολιτισμό. Αξιόλογο επίσης είναι το υλικό για τη δικτατορία και τον αντιδικτατορικό αγώνα στην Ελλάδα και το εξωτερικό, και την πρώτη περίοδο της μεταπολίτευσης (σπουδαστικά-μαθητικά, πολιτικές νεολαίες, κόμματα και πολιτικές οργανώσεις, κυρίως ΚΚΕ Εσ., «Ρήγας Φεραίος», πολιτικά, εργατικά και κοινωνικά ζητήματα κ.ά.).

Μέσα σε λίγα χρόνια ολοκληρώθηκε η επεξεργασία και η πλήρης ευρετηρίαση των συγκεντρωμένων τότε τεκμηρίων, ώστε να είναι εύκολα και άμεσα αξιοποιήσιμα στην έρευνα.[9]. Έτσι δημιουργήθηκαν οι αρχειακές συλλογές της ΕΜΙΑΝ, οι οποίες σήμερα (2019), μετά κι από νέες δωρεές-προσκτήσεις, ανέρχονται σε 8 αναπτυγμένες ενότητες και πάνω από εξήντα μικρότερες προσφορές. Όλες τους φέρουν το όνομα του παραγωγού ή καταθέτη τους, απηχώντας κατά κάποιο τρόπο τα ενδιαφέροντα, την ιδεολογική αφετηρία, τη δράση και το ρόλο του συλλέκτη τους.

Όλα τα παραπάνω ως μικρές ιδιωτικές συλλογές δεν μπορούμε φυσικά να ισχυριστούμε ότι, από πλευράς ποσότητας δεδομένων, μπορούν να καλύψουν από μόνα τους σύνθετες έρευνες. Εμπεριέχουν όμως σημαντικά και εν πολλοίς μοναδικά  στοιχεία, που ρίχνουν φως σε αρκετά ζητήματα της νεολαίας της περιόδου από τη λήξη του Εμφυλίου Πολέμου μέχρι τη Μεταπολίτευση.

Παράλληλα με τη συγκρότηση των αρχειακών συλλογών δημιουργήθηκαν, πάλι με δωρεές ή πρωτοβουλίες μελών και φίλων, μια εξειδικευμένη βιβλιοθήκη,   φωτογραφικά αρχεία και ένα μικρό αρχείο προφορικής ιστορίας.

Η Βιβλιοθήκη της ΕΜΙΑΝ περιλαμβάνει βιβλία, ποικίλα έντυπα και σειρές περιοδικών που αφορούν τη δράση της ελληνικής νεολαίας, την πολιτική και κοινωνική ιστορία του νεοελληνικού κράτους, καθώς και την πορεία της Αριστεράς και των ανθρώπων της καθ’ όλη τη μεταπολεμική περίοδο. Εμπλουτίζεται συνεχώς με νέες προσφορές-δωρεές από τα μέλη ή τους φίλους της κι από εκδοτικούς οίκους– βιβλιοπωλεία. Αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα του όλου τεκμηριωτικού υλικού και αξιοποιείται σε μεγάλο βαθμό από τους επισκέπτες-ερευνητές.

 Το φωτογραφικό αρχείο της ΕΜΙΑΝ περιλαμβάνει σήμερα πάνω από 80 φωτογραφικές συλλογές με 2.500 περίπου φωτογραφίες που αφορούν κυρίως δραστηριότητες και πρόσωπα από τα χρόνια της έντονης δράσης της αριστερής νεολαίας των δεκαετιών του 1950 και 1960 έως και τα χρόνια της δικτατορίας. Το μεγαλύτερο μέρος του φωτογραφικού συνόλου έχει ήδη αναγνωριστεί, υπομνηματιστεί και ψηφιοποιηθεί.

Το αρχείο προφορικών μαρτυριών αποτελείται από μαγνητοφωνημένες συζητήσεις και συνεντεύξεις με άτομα που πρωταγωνίστησαν ή συμμετείχαν σε διάφορες φάσεις του νεολαιίστικου και φοιτητικού κινήματος της εποχής 1950–1974. Με την ανάπτυξη προγραμμάτων και σεμιναρίων προφορικής ιστορίας, και σε συνεργασία με πανεπιστημιακά ιδρύματα και ερευνητικά κέντρα, στοχεύουμε σε περαιτέρω αξιοποίηση της μνήμης, των προσωπικών μαρτυριών των μελών και φίλων, πρωταγωνιστών αυτής της γενιάς, της «ζώσας ιστορίας».

Αξιόλογο μέρος των περιεχομένων της ΕΜΙΑΝ συνιστά η συλλογή του ημερήσιου και περιοδικού νεολαιίστικου τύπου της μεταπολεμικής περιόδου έως τη δεκαετία του ’80. Αποτελείται κυρίως από δυσεύρετα και σπάνια νεολαιίστικα φύλλα, μπροσούρες, ενημερωτικά δελτία, φυλλάδια και λοιπές εκδόσεις πολιτικών νεολαιών και οργανώσεων, φοιτητικών-σπουδαστικών συλλόγων, οργανώσεων και κινήσεων, ξένα και διεθνή δελτία νεολαίας, αντιδικτατορικά έντυπα κ.ά. Η Εταιρεία έχει προχωρήσει αρκετά στη συστηματική καταγραφή και ψηφιοποίησή τους, ενώ προγραμματίζει κοινές δράσεις αξιοποίησής τους με άλλους μεγάλους, αξιόπιστους αρχειακούς φορείς και βιβλιοθήκες.

Όπως γίνεται αντιληπτό, η ΕΜΙΑΝ έχει υιοθετήσει την πολιτική των ανοικτών αρχείων, που αποβλέπει στη γενικότερη κοινωνική αυτογνωσία και χειραφέτηση.

Υπενθυμίζουμε τους βασικούς άξονες της αρχειακής της πολιτικής:

• Επισήμανση, συγκέντρωση, επεξεργασία, διαχείριση, φύλαξη και αξιοποίηση παντός είδους τεκμηριωτικού υλικού  που αναφέρεται, αποκλειστικά αλλά όχι περιοριστικά, στα κινήματα και τη δράση της ελληνικής νεολαίας τον 20ό αιώνα, με ιδιαίτερο βάρος στη μεταπολεμική περίοδο μέχρι τη μεταπολίτευση (1945–1974).
• Συγκέντρωση ιδιωτικών τεκμηρίων, κυρίως μέσω δωρεών. Σεβασμός στους όρους που θέτουν οι δωρητές, όταν αυτοί μπορούν να ικανοποιηθούν με τα μέσα που διαθέτει η Εταιρεία ή δεν παρακωλύουν τη διακηρυγμένη πολιτική της. Για την εξασφάλιση της αυθεντικότητας του περιεχομένου των συλλογών, θα επιδιώκεται, στο μέτρο του δυνατού, η κατάθεση πρωτότυπων τεκμηρίων και όχι αναπαραγωγών τους.
• Οι αρχειακές συλλογές της ΕΜΙΑΝ ταξινομούνται και περιγράφονται σύμφωνα με τους βασικούς κανόνες της αρχειονομίας, στο βαθμό που εξυπηρετείται ο γενικότερος στόχος της ενιαίας παρουσίασής τους και διευκολύνεται η χρήση τους. Καταβάλλονται προσπάθειες αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών, όσο το επιτρέπουν οι πόροι της Εταιρείας, για να ικανοποιούνται πιο αποτελεσματικά τα ποικίλα ερευνητικά ενδιαφέροντα.
• Η πολιτική προσκτήσεων της ΕΜΙΑΝ δεν έχει χαρακτήρα ανταγωνιστικό, αλλά συμπληρωματικό με αντίστοιχες πρωτοβουλίες συναφών αρχειακών φορέων και ιδρυμάτων.
• Όλα τα αρχεία της Εταιρείας, τα οποία σημειωτέον εμπλουτίζονται συνεχώς  με νέες καταθέσεις, είναι ανοικτά και προσπελάσιμα σε όλους τους ενδιαφερόμενους, χωρίς κανενός είδους περιορισμό και διάκριση.
• Συνεργασία με άλλους αρχειακούς φορείς και συναφή ιδρύματα, στη βάση της ισότητας και της αμοιβαίας συνέργειας.
• Ανάπτυξη πρωτοβουλιών από κοινού με διάφορα εκπαιδευτικά, ερευνητικά και αρχειακά ιδρύματα για την επισήμανση, την επεξεργασία, την αξιοποίηση και την προβολή των πηγών της ιστορίας της ελληνικής νεολαίας.
• Συνεργασία για την οργάνωση εκπαιδευτικών σεμιναρίων και την εκπόνηση ποικίλων ερευνητικών εργασιών σχετικά με τη δραστηριότητα της ελληνικής νεολαίας τον εικοστό αιώνα (οργανώσεις, κινήματα, παιδεία, πολιτισμός, αθλητισμός, συμπεριφορές, κοινωνική δραστηριότητα κλπ.).

Επίσης, διευκρινίζουμε ότι η συλλεκτική πολιτική της Εταιρείας δεν αντιστρατεύεται ή ανταγωνίζεται αντίστοιχες δράσεις συναφών φορέων, ενώ, σεβόμενη τους κανόνες δεοντολογίας της αρχειακής κοινότητας, επιδιώκει την ισότιμη συνεργασία με εκπαιδευτικά και ερευνητικά ιδρύματα, διατηρώντας ένα ρόλο στην τεκμηρίωση και την έρευνα της εποχής απολύτως συμπληρωματικό. Δεν πρέπει άλλωστε να μας διαφεύγει ότι, όπως τα αρχεία κομμάτων, κινημάτων και πολιτικών προσωπικοτήτων[10], έτσι ακριβώς και τα αρχεία της νεολαίας διασώζονται αποσπασματικά και είναι σε εξαιρετικό βαθμό κατακερματισμένα σε διάφορους κατόχους[11]. Επομένως, και οι μικρές αυτές ιδιωτικές συγκεντρώσεις πρωτογενούς υλικού για τη νεολαία μπορούν να συμβάλουν ουσιαστικά στην ανασύνθεση της εποχής αναφοράς τους. Οι ξένοι ειδικοί για την περίσταση χρησιμοποιούν μια πολύ εύστοχη φράση: «No archive is an island», υπονοώντας βεβαίως τη συνάφεια, τους κρυφούς δεσμούς και τις αλληλοσυμπληρώσεις των αρχείων.

Όσον αφορά στην υπόλοιπη δράση της, η ΕΜΙΑΝ στα δεκαεννέα χρόνια λειτουργίας της έχει διοργανώσει πλήθος εκδηλώσεων επιστημονικού, πολιτικού και κοινωνικού χαρακτήρα. Αναφέρουμε ενδεικτικά:

¨      Επιστημονικά συνέδρια, ημερίδες και εκδηλώσεις για θέματα ιστορίας της νεολαίας, όπως για τα νεανικά αρχεία, την ΕΦΕΕ, τους εργαζόμενους νυκτερινούς μαθητές, τη Νεολαία της ΕΔΑ, τη Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη, τον αντιδικτατορικό αγώνα, τα Τετράδια (της Φυλακής), για την επίδραση της οικονομικής κρίσης στη νεολαία, συνήθως σε  συνεργασία με άλλους συγγενείς φορείς όπως τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, το Ιστορικό Αρχείο του Πανεπιστημίου Αθηνών, το Πάντειο Πανεπιστήμιο, την Ελληνική Αρχειακή Εταιρεία, τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας,  τον Σύνδεσμο Φυλακισθέντων Εξορισθέντων Αντιδικτατορικού Αγώνα 1967–1974 (ΣΦΕΑ), το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς κ.ά.

¨      Συμμετοχή σε εκθέσεις, συνέδρια, εκδηλώσεις άλλων φορέων, όπως η Βιβλιοθήκη της Βουλής, το Ίδρυμα «Ανδρέας Λεντάκης», ο Σύνδεσμος Εκδοτών και Βιβλιοπωλών Αθήνας, το Μορφωτικό Ίδρυμα Ενώσεως Συντακτών Μακεδονίας και Θράκης,

¨      Επιτυχημένες εκδηλώσεις-παρουσιάσεις βιβλίων ανθρώπων της γενιάς του 1–1-4, όπως των Νίκου Αντωνάτου,  Θανάση Σκρουμπέλου, Πέτρου Βλάσση, Λευτέρη Τσίλογλου, Στέφανου Στεφάνου, Θανάση Καλαφάτη, Θανάση Λεβέντη και άλλων.

¨      Τέλος, δεν έλειψαν οι παρεμβάσεις στο κοινωνικό και πολιτικό πεδίο, όπως τα υπομνήματα στο Υπουργείο Παιδείας για τη διδακτική ύλη στο μάθημα της ιστορίας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ή οι τιμητικές εκδηλώσεις μνήμης για παλαιά στελέχη του νεολαιίστικου κινήματος, τον  Γιάννη Πετρόπουλο, τον Χρήστο Ρεκλείτη και τον Στέφανο Στεφάνου, ιδρυτές, στυλοβάτες της και στελέχη του ελληνικού εργατικού κινήματος, και οι διάφορες πολιτιστικές, κοινωνικές-ψυχαγωγικές εκδηλώσεις, που έφεραν εγγύτερα τους ανθρώπους της γενιάς, ανανεώνοντας τις γνωριμίες και διαμορφώνοντας ειλικρινείς δεσμούς  με την Εταιρεία.

Από τα δημοσιεύματα της Εταιρείας, που ξεκίνησαν το 2005 με την έκδοση των δύο φύλλων του Δελτίου της, αξίζει να αναφέρουμε τα πρακτικά της ημερίδας Νεολαία και Αρχεία, το 2008, το Γενικό Ευρετήριο των αρχείων της ΕΜΙΑΝ το 2010, το ετήσιο περιοδικό της με τον τίτλο Αναδρομές, του οποίου το πρώτο τεύχος κυκλοφόρησε τον Ιανουάριο του 2011, τα Ντοκουμέντα για τη Νεολαία της ΕΔΑ, 1959–1963 και το Νεολαία και οικονομικές κρίσεις στην Ελλάδα 1929 και 2008 το 2016, ενώ είναι έτοιμα προς δημοσίευση το δεύτερο, ογκώδες τεύχος των Αναδρομών με αφιέρωμα στο στρατό και τα πρακτικά παλαιότερου συνεδρίου για το σπουδαίο φοιτητικό φύλλο Πανσπουδαστική (1956–1967).

Η εγκατάσταση-λειτουργία της ιστοσελίδας της (www.emian.gr) από το 2011 και εξής ενίσχυσε τη δημόσια εικόνα της και συνέβαλε αποφασιστικά σε μια πιο συστηματική ενημέρωση και αυξημένη προσέλευση των επισκεπτών-ερευνητών. Με την περαιτέρω βελτίωση των υποδομών της, επιτάχυνε το βηματισμό της,  ανοίχτηκε στο ερευνητικό κοινό, διεύρυνε τις συνεργασίες της. Μάλιστα μετά την έκδοση του Γενικού ευρετηρίου των αρχείων της (2010) επιτεύχθηκε καλύτερη λειτουργία του αναγνωστηρίου με διαρκώς αυξανόμενη την προσέλευση των ερευνητών. Μέχρι σήμερα πάνω από 150 ερευνητές έχουν κάνει χρήση των αρχείων της για τη συγγραφή διατριβών, μονογραφιών, επιστημονικών άρθρων και άλλων δημοσιεύσεων.

Ως επιστέγασμα αυτών των προσπαθειών μπορεί να θεωρηθεί και η  πραγματοποίηση στο αναγνωστήριο της ΕΜΙΑΝ και στο Πάντειο, την περίοδο 2011–2017, μεταπτυχιακού σεμιναρίου του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου με θέμα «Ιστορική συγκρότηση του ελληνικού φοιτητικού κινήματος και η παρέμβασή του στην κοινωνική δυναμική στη διάρκεια του 20ού αιώνα» υπό τον καθηγητή Θανάση Καλαφάτη, πρόεδρο Δ.Σ. της ΕΜΙΑΝ.

Θέλουμε να πιστεύουμε ότι η ποικίλη δραστηριότητα της Εταιρείας όλα αυτά τα χρόνια συνέβαλε αφενός στην έναρξη μιας ευρείας συζήτησης επί διαφόρων πλευρών του κινήματος της νεολαίας του ’60 και αφετέρου στην προσέγγιση νεότερων ανθρώπων, είτε αυτοί εκκινούν από επιστημονικά-επαγγελματικά ενδιαφέροντα είτε έλκονται από ιδιαιτερότητες της εποχής με την οποία ασχολείται η ΕΜΙΑΝ και επιθυμούν να πλουτίσουν τις γνώσεις τους στη σύγχρονη ελληνική κοινωνική ιστορία. Παράλληλα, επιδιώκουμε την ενεργή συμμετοχή μας στο ευρύτερο κοινωνικοπολιτικό και πολιτιστικό πεδίο, τόσο με την ανάλυση των σύγχρονων προβλημάτων της νεολαίας όσο και στον επιστημονικό διάλογο για τη δημόσια ιστορία, ώστε να συμβάλλουμε με τις μικρές μας δυνάμεις στην ανανέωση του ιστορικού λόγου. Γιατί, όπως υποστηρίζει θερμά ο Françoise Dosse, η αποκατάσταση του ιστορικού γεγονότος συνδέεται με την υπέρβαση του διαχωρισμού παρόντος-παρελθόντος, προκειμένου η γνώση του παρελθόντος να χρησιμεύσει στην κατανόηση της δικής μας κοινωνίας, ή όπως έγραψε χαρακτηριστικά ο Μόζες Φίνλεϋ, «τον κόσμο πρέπει να αλλάξουμε, όχι το παρελθόν»[12].

Το εγχείρημα αυτό της ΕΜΙΑΝ, με τις όποιες ατέλειες ή ελλείψεις του, ανήκει σε όλους εκείνους τους ενεργούς πολίτες, αριστερούς νέους που διαφύλαξαν ευλαβικά τόσα χρόνια τα πολύτιμα θραύσματα των αγώνων τους και μας τα εμπιστεύθηκαν πρόθυμα. Και θα πήγαινα παραπέρα υποστηρίζοντας ότι αυτή η πρωτοβουλία, να διαφωτιστεί περαιτέρω μια συναρπαστική εποχή της νεότητας, δεν αφορά μόνον τη γενιά του ’60: τη διαδρομή, το πάθος, τους αγώνες πολλών «αμετανόητων» εκείνης της εποχής, που αμφισβήτησαν την κοινωνική αδικία, το αστυνομικό κράτος, τον αυταρχισμό και απαίτησαν ισονομία, περισσότερη δημοκρατία, παιδεία για όλους και οραματίστηκαν, πάλεψαν για ένα καλύτερο μέλλον της ελληνικής κοινωνίας. Απευθύνεται κυρίως στη σημερινή νέα γενιά, για να της υπενθυμίσει τις αστείρευτες δυνάμεις που αυτή διαθέτει, ώστε μέσα από τους σημερινούς αγώνες της να διαμορφώσει μια κοινωνία πιο δίκαιη, δημοκρατική και ανθρώπινη.

Κλείνοντας θα ήθελα να επισημάνω ότι το έργο μας, όπως και άλλων συγγενών φορέων, δεν είναι καθόλου εύκολο. Μέσα στο ασταθές περιβάλλον της μεγάλης και παρατεταμένης κρίσης, μετά από δύο περίπου χρόνια αναστολής των εργασιών της, λόγω έλλειψης στέγης, η ΕΜΙΑΝ σήμερα βρίσκεται σε σταυροδρόμι,  ανασυντάσσεται, προσπαθεί να κάνει νέο ξεκίνημα. Επιδιώκει τη συνεργασία και τη συμπαράσταση της ακαδημαϊκής και της ερευνητικής κοινότητας, των νέων επιστημόνων, των διδακτόρων, των φοιτητών και λοιπών νεολαίων. Επενδύουμε και υπολογίζουμε πολύ στη βοήθεια των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ), γι’ αυτό το λόγο άλλωστε πριν από μερικά χρόνια υπογράψαμε με το Διοικητικό Συμβούλιο των ΑΣΚΙ σχετικό «μνημόνιο συνεργασίας». Προγραμματίζουμε κοινές δράσεις με τα ΑΣΚΙ, τη Βιβλιοθήκη της Βουλής, πανεπιστημιακά και ερευνητικά ιδρύματα και σας θέλουμε όλους εσάς, πανεπιστημιακούς δασκάλους, νέους επιστήμονες και ερευνητές, προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές, εργαζόμενους νέους κοντά μας.