Η αναγέννηση της παιδείας
Η ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΕΙΧΕ ΓΙΝΕΙ ΕΜΜΟΝΗ ΣΤΙΣ φοιτητικές ηγεσίες. Δεν ήταν μόνο ποιοτικό το πρόβλημα, αλλά και ποσοτικό. Οι κινητοποιήσεις γίνονταν χωρίς ανάπαυλα, η μια μετά την άλλη. Τα γεγονότα εξελίσσονταν αποφασιστικά:
6.12.62. Σε ογκώδη συγκέντρωση στα προπύλαια γενικεύτηκε το σύνθημα: 15% του κρατικού προϋπολογισμού για την παιδεία, έναντι του 10% που αντέτεινε η κυβέρνηση!
8.12.62. Οι φοιτητές το πάνε πιο μπροστά. Εξαγγέλλουν δημοψήφισμα για την παιδεία και το 15%, με στόχο τη συλλογή 1.000.000 υπογραφών πανελλαδικά. Εκστρατεύουν για το σκοπό αυτό 15.000 άτομα.
Πρωτόγνωρα και παράτολμα πράγματα. Ακόμη και οι πιο αισιόδοξοι φάνηκε να διστάζουν. Αθήνα και Θεσσαλονίκη βράζουν από πορείες, συνθήματα και διαδηλώσεις.
12.12.62. Οι φοιτητές της Θεσσαλονίκης ξεχύνονται στην Τσιμισκή για τις πρώτες υπογραφές.
15.12.62. Μνημειώδης λόγος του Καρκαγιάννη, εκπροσώπου της Φυσικομαθηματικής, σε 5.000 συγκεντρωμένους στην πλατεία του Χημείου. Ο «Ελληνικός Βορράς» τον κατηγορεί, γιατί σε απάντησή του είχε γράψει πάνω στον φάκελο: «προς την εφημερίδα» μη βάζοντας τελικό ν!
19.12.62. 6.000 φοιτητές στον χώρο του χημείου· ο Ντίνος Τριαρίδης της Ιατρικής τους εμψυχώνει. Πέφτει το σύνθημα για πορεία, η παρουσία όμως της πάνοπλης αστυνομίας του Καμουτσή την αποτρέπει.
21.12.62. 266.000 υπογραφές από τη ΔΕΣΠΑ. Μεγάλη συγκέντρωση στα προπύλαια για το 15%. Ακολουθεί οργανωτική κλιμάκωση του αγώνα. Η ΦΕΑΠΘ και η ΔΕΣΠΑ οργανώνουν πανσπουδαστική συνδιάσκεψη στη Θεσσαλονίκη, με θέμα «Η ελληνική εκπαίδευση και η αναμόρφωσή της».
16.1.63. 185.000 οι υπογραφές στη Θεσσαλονίκη και 700.000 συνολικά.
29.1.63. 980.000 οι υπογραφές πανελλαδικά. Μεγάλη απεργία 36.000 εκπαιδευτικών σε όλη τη χώρα. Οι φυσικομαθηματικοί καθηγητές απειλούν με ομαδικές παραιτήσεις. Η κυβέρνηση απειλεί και αυτή και προχωρεί σε πολιτική επιστράτευση.
15.2.63. Οι φοιτητές συγκεντρώνονται στα προπύλαια και γιορτάζουν τις 1.000.000 υπογραφές για το 15%, γίνεται πανζουρλισμός. Ξύλο και αίμα στις συγκεντρώσεις από την ΕΚΟΦ. Η Ένωση Κέντρου εντατικοποιεί τον ανένδοτο αγώνα και εξαγγέλλει προωθημένα μέτρα για την παιδεία. Το 1–1-4 γενικεύεται και αγκαλιάζει όλες τις διαδηλώσεις.
28.2.63. Άρση της πολιτικής επιστράτευσης. Αυξάνονται κατά 1.700 οι θέσεις των καθηγητών στη μέση εκπαίδευση. Θα πληρωθούν οι μέρες της απεργίας!
Το κίνημα για την αναμόρφωση της εκπαίδευσης γιγαντώνονταν και ωθούσε προς τα μπρος την ελληνική κοινωνία, σαν παλιρροϊκό κύμα. Δεν είχε ιδιοτελείς σκοπούς· ποιος μπορούσε να το κατηγορήσει! Διεκδικούσε έναν νέο ρόλο και μια επίσημη αναγνώριση. Οι στόχοι μιας μακροχρόνιας πορείας κινητοποιήσεων επιτεύχθηκαν και το 4ο Πανσπουδαστικό Συνέδριο ήρθε σαν επιστέγασμα.
Οι οργανωτικές προετοιμασίες από τη ΔΕΣΠΑ έφτασαν στο τελικό στάδιο. Ετοιμάζονται να αποσταλούν αντιπρόσωποι από τις σχολές. Σε 150.000 δρχ. υπολογίζεται το κόστος του. Θα φιλοξενηθούν λέει και ξένες αντιπροσωπείες και θα λειτουργήσουν πέντε επιτροπές.
Ο ΟΟΣΑ ανακοινώνει ταυτόχρονα τα πρώτα στοιχεία: Πρώτη η Ελλάδα στους εξοπλισμούς με 5,8% του εθνικού προϊόντος και τελευταία στην παιδεία με 1,4%. Ακόμη και η Τουρκία μας πέρασε, με ποσοστά 4,3% και 2,05% αντίστοιχα.
ΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ που με απασχολούσαν ήταν ποιοι θα πάνε στο συνέδριο και πώς θα εκλεγούν. Το ενδιαφέρον μου για όλα όσο συνέβαιναν παρέμενε αμείωτο. Από τη μια, πρώτη φορά θα έπαιρνα μέρος σε ένα τόσο σημαντικό γεγονός, ενώ από την άλλη, η σχετική άγνοια και απειρία με έκαναν να διστάζω. Παρ’ όλους όμως τους δισταγμούς θεωρούσα πως έπρεπε οπωσδήποτε να συμμετέχω σε ένα γεγονός «κοινωνικής και πολιτιστικής χειραφέτησης».
Χωρίς να χάσω καιρό, έψαξα και βρήκα από τη σχολή μας έναν αριστερό φοιτητή, τον Ι. Γρηγοριάδη. Ήξερα πως η γνώμη και ο λόγος του ήταν καθοριστικά. Και πράγματι, κλείσαμε μια φιλική συνάντηση σε μια αίθουσα της σχολής. Εκεί μιλήσαμε αναλυτικά και ελεύθερα για το φοιτητικό κίνημα γενικότερα και τη σημασία του συνεδρίου ειδικότερα. Ως μαθηματικός που ήταν και εγώ ως φυσικός, λειτούργησε μια καλή χημεία μεταξύ μας. Έτυχε και οι δύο να γνωριζόμαστε από τα αμφιθέατρα και τις συγκεντρώσεις.
Και κατεβαίνω ως αντιπρόσωπος της Φυσικομαθηματικής, μαζί με πολλούς άλλους στην Αθήνα. Η οργανωτική επιτροπή είχε προβλέψει τα πάντα ή σχεδόν τα πάντα: Πού θα μέναμε, πού θα συνεδριάζαμε, πού θα σιτιζόμασταν. Ένας σχεδιασμός αποτελεσματικός και πρωτόγνωρος για εμάς της επαρχίας!
Ψιλοθαυμάζαμε, είναι αλήθεια, τις ικανότητες και την τόλμη με την οποία οι πρωταγωνιστές υλοποιούσαν ένα τέτοιο εγχείρημα, όταν η επίσημη πολιτεία παρέμενε καχύποπτη και τελείως αντίθετη. Πολλοί σύνεδροι ήταν αρματωμένοι με γενικότερη παιδεία και γνώση που εντυπωσίαζαν. Μιλούσαν ξένες γλώσσες και μετέφραζαν τις ομιλίες των αντιπροσώπων, ενώ ανέπτυσσαν βαθυστόχαστα δύσκολα θέματα, όπως εκείνο της εννιάχρονης καθολικής εκπαίδευσης. Ήταν φανερό ότι αντλούσαν στοιχεία από το πολιτικό-κοινωνικό γίγνεσθαι της πρωτεύουσας και τα αξιοποιούσαν με επιτυχία για τους σκοπούς του κινήματος.
Όλα αυτά συνέτειναν στο να αποτυπωθούν στη μνήμη μας προσωπικότητες, όπως ο αξέχαστος Μιχάλης Παπαγιαννάκης, νευρώδης και πολύγλωσσος, ο οργανωτικός Γιάνης Γιανουλόπουλος, ο Απόστολος Μπέσης, ο φιλοσοφημένος και γλυκόλαλος Στέλιος Ράμφος, καθώς και άλλες προσωπικότητες του φοιτητικού κινήματος.
Στο ξενοδοχείο έτυχε να συγκατοικήσω με έναν φοιτητή της Νομικής Θεσσαλονίκης, λίγο σιωπηλό, λίγο μυστήριο και συνάμα ανήσυχο. Απλά κοιμόμασταν στο ίδιο δωμάτιο, χωρίς να ανταλλάσομε κουβέντες ή να συζητάμε τις εντυπώσεις μας, έστω και αν ελάχιστα βλεπόμασταν. Ζούσαμε τον καιρό της καχυποψίας, αν και ήταν φανερό πως μόνο φοιτητές δημοκρατικών πεποιθήσεων –όπως το εννοούσαμε τότε– συμμετείχαν στο συνέδριο.
Με συστήθηκε ως Διονύσης Σαββόπουλος και πέραν τούτου ουδέν. Όταν αργότερα τον είδα να συμμετέχει σε μουσικά δρώμενα, κάνοντας αναφορά στην προέλευση και στις αναζητήσεις του, θυμήθηκα με ικανοποίηση τον «συγκάτοικο»· τον γνωστό και ανεπανάληπτο ώς τις μέρες μας Διονύση Σαββόπουλο, με την εκκεντρικότητα και το ταλέντο του!
Οι αντιπρόσωποι δήλωναν σε ποια επιτροπή εργασίας ήθελαν να συμμετέχουν και η… αφεντιά μου δηλώθηκε σε εκείνη των οικονομικών. Οι σπουδαιότερες διεκδικήσεις –πέρα από τις γενικότερες για δημοκρατία, ελευθερία κ.ά.– παρέμεναν οι οικονομικές, οι οποίες άγγιζαν τα καθημερινά προβλήματα σπουδών.
Στην επιτροπή μας συμμετείχε και κάποιος Σπηλιώτης, ένας φοιτητής της ιατρικής Αθηνών με συγκροτημένες απόψεις, ο οποίος είχε μια αξιόλογη γνώση των σχετικών θεμάτων. Ενώ κάθε τόσο μιλούσε με πειθώ, επέμενε ταυτόχρονα με έμφαση για τεκμηρίωση των επιχειρημάτων και των προτάσεων που έπρεπε να καταθέτομε!
Προτάσεις όπως πάταξη της φοροδιαφυγής, μείωση των στρατιωτικών δαπανών, κατάργηση φοροαπαλλαγών, απαλλαγή από τα τέλη εγγραφής, φοιτητικό συσσίτιο σε άπορους φοιτητές, αύξηση των κρατικών υποτροφιών κ.ά., αναδείχτηκαν σε κορυφαίες θέσεις του 4ου Πανσπουδαστικού Συνεδρίου. Η χρονική περίοδος προσφέρονταν για μεγάλες «συλλήψεις» και διακηρύξεις. Όλο το μη συντηρητικό κίνημα βρισκόταν σε σύμπλευση, ενόσω είχε να αντιμετωπίσει τη συμπαγή «εθνικόφρονα» αντίδραση.
Υπήρχαν οπωσδήποτε υπόγειες και διαφορετικές επί μέρους διεργασίες, οι οποίες όμως όταν έρχονταν στην επιφάνεια, οδηγούνταν στη σύνθεση μέσα από τη διαφορετικότητα και την ελεγχόμενη αντιπαράθεση. Μόνον έτσι μπορέσαμε και οδηγηθήκαμε στην πραγμάτωση ενός τόσο σημαντικού γεγονότος, το οποίο κωδικοποίησε τις προσδοκίες και τα οράματα του μαζικού μας κινήματος.
Ένα θέμα που προκάλεσε κάποιες τριβές στο συνέδριο, όχι όμως και ρήξεις, ήταν ο ρόλος και η παρουσία δυο διεθνών φοιτητικών οργανώσεων: της IUS, που ήταν προσκείμενη στο Ανατολικό μπλοκ και της COSEC, που αλληθώριζε προς το Δυτικό μπλοκ. Η διάσταση που υπέβοσκε είχε να κάνει με τη διεθνή πολιτική αντιπαράθεση.
Τα πράγματα όμως στα φοιτητικά δρώμενα είχαν ισορροπήσει σε ικανοποιητικό βαθμό και τέτοιες διαφοροποιήσεις στον χώρο του ευρύτερου δημοκρατικού κινήματος δεν έβρισκαν πρόσφορο έδαφος. Ο γενικότερος διπολισμός παρέμεινε αποξενωμένος από τη λογική και την κουλτούρα του συνεδρίου.
Το 4ο Πανσπουδαστικό Συνέδριο πολιτογραφήθηκε στο τέλος των εργασιών του σαν το πρώτο (ιδρυτικό) της Εθνικής Φοιτητικής Ένωσης Ελλάδας, της ΕΦΕΕ. Όντας μεγάλο στη σύλληψή του, αποδείχτηκε το ίδιο μεγάλο στην εκτέλεση και στα αποτελέσματά του. Και για τον λόγο μόνο, πως κατάφερε να ανταποκριθεί στο τεράστιο οικονομικό βάρος, μια και η κρατική ενίσχυση αποδείχτηκε δραματικά ανεπαρκής.
Όλοι οι σύνεδροι γύρισαν στις εστίες τους σοφότεροι και πνευματικά δυνατότεροι, μεταφέροντας στις αποσκευές τους μεγάλα μηνύματα και βαριές προτάσεις:
–Η δημοτική γλώσσα να γίνει η επίσημη γλώσσα του κράτους και να καθιερωθεί σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης.
–Προίκα στην παιδεία, με τη δαπάνη του 15% του γενικού προϋπολογισμού από το κράτος. Κατάργηση εξετάστρων και διδάκτρων στις ανώτατες σχολές.
–Σε κάθε σχολή να υπάρχει σύλλογος με καταστατικό.
–Καταγγέλλεται απερίφραστα η επέμβαση της «ασφάλειας» στον φοιτητικό συνδικαλισμό.
Ένας άνεμος δημοκρατίας και ελευθερίας άρχισε να απλώνεται μέσα στα πανεπιστήμια και τα πρώτα αποτελέσματά του ήταν οι τιμωρίες σε «επιφανείς» εκοφίτες της Γεωπονικής Σχολής από το πειθαρχικό συμβούλιο του ΑΠΘ.
