ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΗΜΕΡΙΔΑ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΗ ΑΠΟ ΤΟ ΚΕΝΙ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΜΙΑΝ, ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ 11.11.2014

ΝΕΑΝΙΚΕΣ ΚΟΥΛΤΟΥΡΕΣ ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΗΣ

ΣΤΗ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ

 

ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ, ΑΙΘΟΥΣΑ ΔΕΣΚΟΙ

(Χαριλάου Τρικούπη 1 και Λαγουμιτζή, Καλλιθέα)

 

ΤΡΙΤΗ 11 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2014

 

ΟΡΓΑΝΩΤΕΣ

 

Εταιρεία Μελέτης Ιστορίας της Αριστερής Νεολαίας (ΕΜΙΑΝ)

Κέντρο Έρευνας Νεότερης Ιστορίας (ΚΕΝΙ), Πάντειο Πανεπιστήμιο

 

Με αφορμή την έκδοση δύο βιβλίων (Κώστα Κατσάπη/ Φεβρουάριος 2013 και Έφης Αβδελά/ Οκτώβριος 2013), τα οποία ερευνούν την ιστορία εκείνης της νεολαίας που χαρακτηρίστηκε «ατίθαση», «οχληρή» ή απλώς «προβληματική», το Κέντρο Έρευνας Νεότερης Ιστορίας (ΚΕΝΙ) του Παντείου Πανεπιστημίου και η Εταιρεία Μελέτης Ιστορίας της Αριστερής Νεολαίας (ΕΜΙΑΝ) πρόκειται να διοργανώσουν ημερίδα με θέμα τη νεανική αμφισβήτηση η οποία δεν εκφράστηκε μέσα από πολιτική δράση κατά την μεταπολεμική περίοδο.

Η ελληνική ιστοριογραφία μόλις τα τελευταία χρόνια ξεκίνησε να εντάσσει στα ενδιαφέροντά της εκείνες τις εκφάνσεις της νεανικής συμπεριφοράς που δεν ταξινομούνται, εμφανώς τουλάχιστον, στην σφαίρα της πολιτικής. Ρόκερς, χούλιγκανς, χίπηδες, τέντυ μπόις, παραβατικοί νέοι και τρόφιμοι ιδρυμάτων «σωφρονισμού», χεβυμεταλάδες και «φρικιά», μόλις τα τελευταία χρόνια βρίσκουν τη θέση τους στην ελληνική ιστοριογραφία, στο πλάι νεανικών συλλογικοτήτων και συνομαδώσεων με εμφανή πολιτικό πρόσημο (ΕΠΟΝ, Λαμπράκηδες, φοιτητές του αντιδικτατορικού αγώνα κλπ), η ιστορία των οποίων έχει, σε μεγάλο βαθμό, διερευνηθεί.

Στην ημερίδα πρόκειται να ερευνηθεί ο τρόπος με τον οποίον εκφράστηκε στη διάρκεια της μεταπολεμικής περιόδου η νεανική «δυσφορία», το περιεχόμενο της τελευταίας, καθώς και οι στρατηγικές που υλοποιήθηκαν από τους νέους σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο για την αντιμετώπισή της. Ιδιαίτερη σημασία θα δοθεί στις γέφυρες που υπήρξαν ανάμεσα στην έντονη πολιτική ριζοσπαστικοποίηση της μεταπολεμικής περιόδου (ιδίως της μακράς δεκαετίας του εξήντα) και στην υπό διαμόρφωση, την ίδια περίοδο, νεανική κουλτούρα.

 

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

10.00 – 10.30

Χαιρετισμοί

Θανάσης Καλαφάτης, Καθηγητής Παν. Πειραιά, Πρόεδρος του ΔΣ της ΕΜΙΑΝ

Πηνελόπη Φουντεδάκη, Αν. Καθηγήτρια, Πρόεδρος Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας.

Χριστίνα Κουλούρη, Καθηγήτρια Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας, Κοσμήτορας Σχολής Πολιτικών Επιστημών, Διευθύντρια ΚΕΝΙ.

10.30–12.30

ΠΡΩΤΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑ

Υποκουλτούρες και αντικουλτούρες των νέων

Συντονίστρια: Δέσποινα Παπαδημητρίου

Ελένη Ανδριάκαινα

Το παιχνίδι με τα όρια: από την ανησυχητική υβριδικότητα στην ανακουφιστική καθαρότητα.

 

Πατρίτσια Γερακοπούλου

Δυναμικές νεανικής αμφισβήτησης στη φανατική κατανάλωση αμερικανικών αφηγήσεων επιστημονικής φαντασίας στην Ελλάδα τη δεκαετία του’70.

 

Νίκος Παπαδογιάννης

«Στο πνεύμα των καιρών»: Η αναμόρφωση της λειτουργίας των youth hos­tel της Δυτικής Γερμανίας από τη δεκαετία του ’60 μέχρι το 1989.

 

Γιάννης Κολοβός

«Κοινωνικά απόβλητα; Άγρια νεολαία!»: Η συμμετοχή στη σκηνή πανκ της Αθήνας ως πολιτισμική δήλωση, πολιτική υπαγωγή, κοινωνική εμπειρία και αυτοβιογραφική αφήγηση.

 

Συζήτηση

12.30–14.00

ΔΕΥΤΕΡΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑ

Μεταμορφώσεις της πολιτικής αμφισβήτησης

Συντονιστής: Σεραφείμ Σεφεριάδης

Κώστας Κατσάπης

Τραγούδια που … «έγραψαν Ιστορία». Σκέψεις για τη χρήση του νεανικού τραγουδιού των σίξτις ως πηγής κοινωνικής ιστορίας.

 

Κώστας Κατσούδας

«Προσοχή στη Νεολαία!»: Ηθικός πανικός και αντικομμουνιστικός λόγος στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια

 

Λεωνίδας Καλλιβρετάκης

Από τα πολιτιστικά και κοινωνικά δίκτυα στο μαζικό φοιτητικό κίνημα

 

Συζήτηση

14.00–16.00 ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ

 

16.00–17.30

ΤΡΙΤΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑ

Η νεανική «δυσφορία» στα σχολεία και τα γήπεδα

Συντονίστρια: Έφη Αβδελά

 

Γιάννης Ζαϊμάκης

Κουλτούρες των σπορ, νεανικές ταυτότητες και οπαδισμός στην νεώτερη Ελλάδα

 

Δημήτρης Σκλαβενίτης

Σχολεία υπό κατάληψη: Η νομιμοποίηση μιας νέας μορφής μαθητικής κινητοποίησης στην εποχή της μεταπολίτευσης.

 

Παναγιώτης Ζεστανάκης

«Θερίζουμε ότι σπείραμε;»: Επιτελέσεις «αντίδρασης» στη σχολική μικροκλίμακα στην Αθήνα της δεκαετίας του 1980.

 

Συζήτηση

 

17.30–19.30

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ

Κριτικές αναγνώσεις δυο βιβλίων για τη μεταπολεμική νεολαία

Έφη Αβδελά: «Νέοι εν κινδύνω». Επιτήρηση, αναμόρφωση και δικαιοσύνη ανηλίκων μετά τον πόλεμο, Εκδόσεις Πόλις, Αθήνα 2013
Συνομιλεί η συγγραφέας με τον Κώστα Κατσούδα

 

Κώστας Κατσάπης: Το «πρόβλημα νεολαία». Μοντέρνοι νέοι, παράδοση και αμφισβήτηση στη Μεταπολεμική Ελλάδα, 1964 – 1974, Εκδόσεις Απρόβλεπτες, Αθήνα 2013.
Συνομιλεί ο συγγραφέας με την Αγγελική Χριστοδούλου.

 

 

Συνοψίζοντας:

Χριστίνα Κουλούρη, Διευθύντρια ΚΕΝΙ

ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΩΝ


1) Ελένη Ανδριάκαινα, Επίκουρη Καθηγήτρια Παντείου Παν/μίου

 

Το παιχνίδι με τα όρια: από την ανησυχητική υβριδικότητα στην ανακουφιστική

καθαρότητα.

 

Κυνηγώντας το ιδανικό της αυτοπραγμάτωσης, ανήσυχοι νέοι –γόνοι φιλόπονων και φιλήσυχων οικογενειών– άρχισαν να πειραματίζονται με ψυχοτρόπες ουσίες και ιδιότροπες μορφές ζωής. Προκάλεσαν τις αξίες των παραδοσιακών μικροαστικών τάξεων και αμφισβήτησαν τις ιδεολογίες του εκσυγχρονισμού, της ανάπτυξης και της προόδου καθώς θόλωναν τα σύνορα ανάμεσα στη λαϊκή και την ανώτερη κουλτούρα, τη Δύση και την Ανατολή, την πόλη και την ύπαιθρο, την ευυπόληπτη καλή κοινωνία και το περιθώριο. Αν και ιδανικοί εραστές του αυτοσχεδιασμού και της διαφοράς, παρότι λάτρεις των ταξιδιών και της υβριδικότητας, η αναζήτηση του εαυτού θα συμπορευτεί με τη νοσταλγία επιστροφής τους στην εστία.

 

Σύντομο βιογραφικό σημείωμα:

Η Ελένη Ανδριάκαινα είναι διδάκτωρ του Τμήματος Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου και Επίκουρη Καθηγήτρια στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας.  Τα ερευνητικά και ακαδημαϊκά της ενδιαφέροντα στρέφονται γύρω από ζητήματα όπως Αναστοχαστική Ιστοριογραφία, Μνήμη, Εθνικισμός και Επανάσταση του 1821, Κοινωνιολογία της Διανόησης και Ιστορία της Ιστοριογραφίας. Έχει συγγράψει τα βιβλία: Πέραν του Θετικισμού και του Μεταμοντερνισμού. Δοκίμια στην Ιστορική Κοινωνιολογία, Oppor­tuna, Πάτρα 2009 και: Παίζοντας με τα ΌριαΘεραπευτικές Κοινότητες και Χρήστες Ναρκωτικών, Βιβλιόραμα, Αθήνα 2005.

~ ~ ﻒ ~ ~

 

2) Πατρίτσια Γερακοπούλου, Δρ. Κοινωνικής Ψυχολογίας

 

Δυναμικές νεανικής αμφισβήτησης στη φανατική κατανάλωση αμερικανικών αφηγήσεων

επιστημονικής φαντασίας στην Ελλάδα τη δεκαετία του ’70.

 

Η ανάδυση της αντικουλτούρας στην Ελλάδα συνιστά μια κάθετη και σαφή ρήξη με ολόκληρη την επικρατούσα τότε κουλτούρα της αριστερής αμφισβήτησης που αναπαρήγαγε εαυτόν, για λόγους όχι μόνο πολιτικού ελιγμού, αλλά και αυτοσυντήρησης της ταυτότητάς της. Παράλληλα με την κατάσταση αυτή, η οποία συνιστά προϊόν μιας συγκεκριμένης ιστορικοπολιτικής εξέλιξης, εμφανίζεται να καταλαμβάνει χώρο και κοινό στο πολιτιστικό πεδίο της Ελλάδας μια λιγότερο προφανής, παρότι επίκαιρα καινοφανής, μορφή συστηματικής κατανάλωσης που διαχειρίζεται με φαντασιακή ευελιξία εσωτερικά και εξωτερικά ερεθίσματα αμφισβήτησης. Πρόκειται για τις αμερικανικής προέλευσης αφηγήσεις επιστημονικής φαντασίας (ήδη γνωστές στο ελληνικό κοινό από δεκαετίες), οι οποίες λαμβάνοντας ταυτόχρονα ποικίλες μορφές έκφρασης στο πεδίο του fan­dom (κόμικς, λογοτεχνία, τηλεοπτικές σειρές), με διαφορετικές τροπικότητες αλλά ομοιογενείς ποιότητες, εμφανίζονται να διυλίζουν τη νεανική αμφισβήτηση με αποτελεσματική, αν και διόλου κραυγάζουσα, ευελιξία μετουσιώνοντας σε ψυχοκοινωνική εξέλιξη και χειραφερημένο εαυτό έναν καταιγισμό ερεθισμάτων: τα πρωτόλεια της φαντασιακής και λιβιδινικής επένδυσης στην κατανάλωση, την οικειοποίηση μιας παγκόσμιας «λαϊκής κουλτούρας», την ιδεολογική αμφιθυμία που η συνεμφάνιση των τελευταίων εκλύουν, την αθώα αισιοδοξία και εμπιστοσύνη στις ανθρωπιστικές αξίες της νεωτερικότητας, αλλά και τα πρώτα ψήγματα μιας μετανεωτερικής ταυτότητας που εμφανίζεται να εκπέμπει σήματα απελπισίας από ένα δυστοπικό μέλλον υπαρξιακής ανασφάλειας και ενδόρρηξης των νοηματοδοτικών αντιθέσεων που πλησιάζει. Η αναδίπλωση αυτών των θεμάτων σε σχέση με την ανάλυση συγκεκριμένων μορφών νεανικής αμφισβήτησης που τα συζητά, γίνεται στη βάση πρόσφατων ποιοτικών δεδομένων αφηγήσεων ζωής fans που κατανάλωσαν συστηματικά αμερικανικές αφηγήσεις διαφόρων ειδών και προϊόντων επιστημονικής φαντασίας τη δεκαετία του ’70.

 

Σύντομο βιογραφικό σημείωμα:

Η Πατρίτσια Γερακοπούλου είναι διδάκτωρ Κοινωνικής Ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου. Διδάσκει Ψυχολογία στο ΠΜΣ «Διαχείριση συγκρούσεων και Επικοινωνία» του Τμήματος ΜΜΕ και Επικοινωνίας του ΕΚΠΑ. Από το 2000 έως σήμερα ασκεί το επάγγελμα του Ψυχολόγου. Το 2009 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πολύτροπον το βιβλίο της «Παιδιά του Σούπερμαν» βασισμένο στη διδακτορική της διατριβή. Τα ερευνητικά και ακαδημαϊκά της ενδιαφέροντα στρέφονται γύρω από ζητήματα ψυχοκοινωνικής ταυτότητας, συστηματικής κατανάλωσης της κουλτούρας, διαχείρισης συγκρούσεων και επικοινωνίας στο περιβάλλον της υπέρ– νεωτερικότητας.

 

~ ~ ﻒ ~ ~

 

 

3) Γιάννης Ζαϊμάκης, Αν. Καθηγητής Πανεπιστημίου Κρήτης

 

Κουλτούρες των σπορ, νεανικές ταυτότητες και οπαδισμός στην νεώτερη Ελλάδα.

 

Από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 οι νέες μορφές οπαδισμού (Ultras, Hooli­gans κλπ) που αναπτύχθηκαν στην Δυτική Ευρώπη εμφανίζονται και στην Ελλάδα. Οι κοινότητες οπαδών ιδιοποιούνται  συμβολικά τους χώρους των πετάλων των γηπέδων στους οποίους οργανώνουν νέες μορφές συλλογικής δράσης και έκφρασης (χωρογραφίες, πανό, συνθήματα) και συγκροτούνται ως φαντασιακές κοινότητες που διαμορφώνουν τις δικές τους αφηγήσεις και ιστορίες για την ταυτότητα της ομάδας και του συνδέσμου τους.  Σε σημαντικό βαθμό οι σύνδεσμοι οπαδών εναρμονίστηκαν με το κλίμα της  εμπορευματοποίησης του επαγγελματικού ποδοσφαίρου που ευνοούσε το μοντέλο  των απολίτικων οπαδών και αποτέλεσαν μια μορφή απάντησης στην ατμόσφαιρα  της έντονης πολιτικοποίησης της μεταπολιτευτικής περιόδου. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1990 οι οπαδοί υιοθετούν κινηματικές δράσεις προσπαθώντας να υπερασπιστούν οπαδικά δικαιώματα ή συμφέροντα των ομάδων τους, συχνά με την επιλεκτική συνεργασία με τους ιδιοκτήτες των ΠΑΕ, και στην εποχή του μνημονίου παρατηρείται μια διαδικασία πολιτικοποίησης και ριζοσπαστικοποίησης των οπαδών που ενσωματώνει ευρύτερες κοινωνικές αντιθέσεις και κωδικοποιείται στο εσωτερικό των οπαδικών κόσμων με την αντίθεση ανάμεσα σε αντιφά και εθνικιστές οπαδούς.

 

Σύντομο βιογραφικό σημείωμα:

Ο Γιάννης Ζαϊμάκης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής της Κοινωνιολογίας του Πολιτισμού και των Τοπικών Κοινωνιών στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης Είναι συγγραφέας των βιβλίων, Καταγώγια ακμάζοντα στον Λάκκο Ηρακλείου. Παρέκκλιση, πολιτισμική δημιουργία, ανώνυμο ρεμπέτικο (1900–1940), Πλέθρον, 2009 και Εργοτέλης 1929–2009: Ψηφίδες της κοινωνικής και αθλητικής ιστορίας ενός φιλοπρόοδου σωματείου, Αλεξάνδρεια, 2010. Αντικείμενο των ερευνητικών δραστηριοτήτων είναι η κοινωνική ιστορία των σπορ, οι νεανικές και οπαδικές κουλτούρες, οι μουσικές ταυτότητες και το ρεμπέτικο τραγούδι, ο τοπικός κοινωνικός μετασχηματισμός και η πολυπολιτισμικότητα.

 

~ ~ ﻒ ~ ~

 

4) Παναγιώτης Ζεστανάκης, Ιστορικός

 

«Θερίζουμε ότι σπείραμε;»: Επιτελέσεις «αντίδρασης» στη σχολική μικροκλίμακα στην

Αθήνα της δεκαετίας του 1980.

 

Η δεκαετία του ’80 σημαδεύεται από το μετασχηματισμό των ανησυχιών για τους νέους. Αν πριν τη Μεταπολίτευση οι λόγοι για τη νεανική παρέκκλιση οργανώνονταν κυρίως γύρω από τους μουσικούς υποπολιτισμούς, την παρέκκλιση από την ελληνορθόδοξη παράδοση και τη διεκδίκηση της σεξουαλικής ελευθεριότητας, η πολιτική αλλαγή του 1974 και το κλίμα ριζοσπαστισμού που την ακολούθησε μετέβαλε τα δεδομένα. Στη δεκαετία του ΄80 οι ανησυχίες περιστρέφονται γύρω από την ανάδυση βίαιων νεανικών ταυτοτήτων, όπως οι «χούλιγκανς», νεοτερικές τεχνοτροπίες ζωής που νοηματοδοτούνταν ως επικίνδυνες, όπως ο μοτοσικλετισμός ή η τοξικομανία και την αγωνία κατανόησης υποπολιτισμών που συνδέονταν με την τεχνολογικοποίηση της καθημερινότητας, όπως το gam­ing. Την ίδια στιγμή, οι αλλαγές στην εκπαίδευση στην αρχή της δεκαετίας (μεικτά λύκεια, κατάργηση ποδιάς, δημιουργία μαθητικών κοινοτήτων κλπ) σηματοδότησαν τη βαθμιαία μετάβαση σε ένα πιο «ελεύθερο» και «ανεκτικό» σχολικό περιβάλλον. Οι αλλαγές απασχόλησαν το δημόσιο χώρο και η βαθμιαία μετατροπή των σχολείων από χώρους μάθησης σε εστίες ποικιλότροπης «παρέκκλισης» αποτέλεσε κεντρικό επιχείρημα μιας συντηρητικής κοινωνικής κριτικής που εκφράστηκε ξεκάθαρα στον τύπο, αλλά τον κινηματογράφο. Εστιάζοντας στην Αθήνα, στόχος της εισήγησης είναι να θέσει ερωτήματα την οργάνωση των νέων «μικρογεωγραφιών της αντίδρασης» εντός του σχολικού χώρου και γύρω από αυτόν (καφετέριες, ουφάδικα, κλπ), εξετάζοντας τη διάδοση, τις ποικίλες εννοιολογήσεις και τα περιεχόμενα πρακτικών που νοηματοδοτούνταν ως «ανατρεπτικές» στο πλαίσιο των μαθητικών μικρόκοσμων (αθλητικά και μουσικά συνθήματα σε τοίχους και θρανία, «εκκεντρικές» και «προκλητικές» ενδυματολογικές πρακτικές, κάψιμο βιβλίων, «κοπάνες» για ηλεκτρονικά, κάπνισμα στις τουαλέτες, κατοχή μοτοσικλέτας, «παπιού» κλπ) και αναζητώντας, παράλληλα, τα όρια της πολιτικότητας τους. Η εισήγηση θα βασιστεί σε μια μεγάλη γκάμα πηγών (εφημερίδες, περιοδικά, κινηματογραφικές ταινίες, προφορικές συνεντεύξεις και τεκμήρια από ιστοριογραφική έρευνα, όπως φωτογραφίες από ιδιωτικές συλλογές κλπ) και θα συνοδευτεί από προβολή διαφανειών.

 

Σύντομο βιογραφικό σημείωμα:

Ο Παναγιώτης Ζεστανάκης γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε ιστορία στην Αθήνα, στο Ρέθυμνο και τη Βαρκελώνη και σπουδές φύλου στην Ουτρέχτη. Είναι υποψήφιος διδάκτορας σύγχρονης ευρωπαϊκής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Τα βασικά του ερευνητικά ενδιαφέροντα περιστρέφονται γύρω από τις αλλαγές στις καταναλωτικές πρακτικές, τις έμφυλες σχέσεις και τις πολιτισμικές γεωγραφίες στη μεταδικτατορική Ελλάδα.

 

~ ~ ﻒ ~ ~

 

5) Λεωνίδας Καλλιβρετάκης, Διευθυντής Ερευνών ΙΙΕ/ΕΙΕ

 

Από τα πολιτιστικά και κοινωνικά δίκτυα στο μαζικό φοιτητικό κίνημα

 

Στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών διεξάγεται μια έρευνα με αντικείμενο το ρόλο των δικτύων πολιτιστικής και κοινωνικής δραστηριότητας και της βαθμιαίας μετεξέλιξής τους σε πολιτικά δίκτυα, σε συνθήκες πολιτικής καταπίεσης, με πιλοτικό υπόδειγμα την περίοδο της στρατιωτικής δικτατορίας 1967–1974. Διερευνάται η παρατηρούμενη επαναξιοδότηση διαφόρων σημείων που ήδη λειτουργούσαν ως κέντρα πολιτιστικών, καλλιτεχνικών και άλλων δραστηριοτήτων, είτε και η δημιουργία νέων ανάλογου περιεχομένου, μέσα από τα οποία επιτυγχάνονταν η γνωριμία και η ανταλλαγή προβληματισμών, επιτρέποντας την οικοδόμηση σχέσεων εμπιστοσύνης και το πέρασμα από την ατομική στάση στη συλλογική δράση, και από την αυθόρμητη αμφισβήτηση στην πολιτικοποίηση, συμβάλλοντας έτσι στην εμφάνιση ενός νέου εύρωστου και έντονα πολιτικού κινήματος που παρατηρείται στην τελευταία περίοδο της δικτατορίας.

 

Σύντομο βιογραφικό σημείωμα:

Ο Λεωνίδας Φ. Καλλιβρετάκης είναι διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Σορβόννης (Paris IV) και Διευθυντής Ερευνών στο Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα στρέφονται γύρω την πολιτική, κοινωνική, στρατιωτική και οικονομική ιστορία του 19ου και 20ου αιώνα, και τα τελευταία χρόνια επικεντρώνονται στη συστηματική μελέτη της στρατιωτικής δικτατορίας (1967–1974), με στόχο την επιστημονική αναβάθμιση της προσέγγισης εκείνης της περιόδου, μέσω της διενέργειας στοχευμένων ερευνών και της συγκρότησης έγκυρης τεκμηριωτικής υποδομής.

 

~ ~ ﻒ ~ ~

 

6) Κώστας Κατσάπης, Ιστορικός

 

Τραγούδια που … «έγραψαν Ιστορία». Σκέψεις για τη χρήση του νεανικού τραγουδιού

των σίξτις ως πηγής κοινωνικής ιστορίας.

 

Με αφορμή την ολοκλήρωση δύο ερευνών που εκπονήθηκαν στο πλαίσιο του Ιστορικού Αρχείου Ελληνικής Νεολαίας, η προτεινόμενη εισήγηση θα επιχειρηθεί να θέσει κάποιες σκέψεις που γεννήθηκαν με αφορμή την χρήση του νεανικού τραγουδιού στην «μακρά» δεκαετία του εξήντα ως πηγής κοινωνικής και πολιτισμικής Ιστορίας της περιόδου. Αντίθετα με ό,τι συμβαίνει με άλλες μορφές πολιτισμικής παραγωγής, όπως οι κινηματογραφικές ταινίες για παράδειγμα, στις οποίες οι ιστορικοί στρέφουν το ενδιαφέρον τους με ιδιαίτερη συχνότητα προκειμένου να εντοπίσουν στοιχεία της κοινωνικής πραγματικότητας, το τραγούδι, νεανικό και μη, δεν φαίνεται να συγκινεί ιδιαίτερα τους Έλληνες ιστορικούς, εξαιρουμένου ίσως του ρεμπέτικου τραγουδιού. Είναι το τραγούδι τεκμήριο της κοινωνικής ιστορίας των σίξτις; Πως επιλέγει κανείς τραγούδια προκειμένου να στηρίξει μια θεωρία ή μια ερμηνεία; Μετριέται η δυναμική ενός τραγουδιού και η ικανότητά του να επιδρά σε συγκεκριμένες έστω συνομαδώσεις όπως οι «μοντέρνοι νέοι» και πως κάτι τέτοιο τεκμηριώνεται; Αντιστρόφως, οι κοινωνικές πραγματικότητες απεικονίζονται στους στίχους των τραγουδιών ή στη συγκρότηση ενός μουσικού στυλ ή ηχοχρώματος; Αυτά είναι μερικά μόνο από τα ερωτήματα που θα επιχειρήσει να θέσει η εισήγηση, ιστορικοποιώντας ήχους, στίχους και αποήχους και θέτοντάς τους εις την βάσανον της ερευνητικής πειθαρχίας.

 

Σύντομο βιογραφικό σημείωμα:

Ο Κώστας Κατσάπης είναι ιστορικός, διδάκτορας του Παντείου Πανεπιστημίου και ερευνητής του ΚΕΝΙ. Οι έρευνές του επικεντρώνονται σε ζητήματα κοινωνικής και πολιτισμικής Ιστορίας με έμφαση στην ιστορία της νεολαίας, την κοινωνική ιστορία της μετανάστευσης και την εμπειρία της καθημερινής ζωής. Έχει συγγράψει τα βιβλία: Ήχοι και απόηχοι. Κοινωνική ιστορία του ροκ εν ρολ φαινομένου στην Ελλάδα, 1956–1967, Ιστορικό Αρχείο Ελληνικής Νεολαίας Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς/ ΕΙΕ/ΙΝΕ, Αθήνα 2007 και: Το «πρόβλημα νεολαία». Μοντέρνοι νέοι, παράδοση και αμφισβήτηση στη Μεταπολεμική Ελλάδα, 1964 – 1974, Εκδόσεις Απρόβλεπτες, Αθήνα 2013.

 

~ ~ ﻒ ~ ~

 

7) Κώστας Κατσούδας, Ιστορικός

 

«Προσοχή στη Νεολαία!»: Ηθικός πανικός και αντικομμουνιστικός λόγος

στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια

 

Η εισήγηση προτίθεται να εξερευνήσει τη διαδικασία συγκρότησης του πρώιμου μεταπολεμικού ηθικού πανικού για την «παραστρατημένη νεολαία» και των τρόπων που αυτός συναρθρώθηκε με την αναδυόμενη κουλτούρα της εθνικοφροσύνης. Οι ανακατατάξεις που προκάλεσε η Κατοχή επενέργησαν αποσαθρωτικά στον κοινωνικό ιστό, κλονίζοντας κοινωνικές ιεραρχίες, αποδομώντας πρότυπα συμπεριφοράς και αποκαθηλώνοντας ριζωμένες νοοτροπίες. Συγχρόνως, η «επανάσταση των προσδοκιών» που επέφερε η εμπειρία της ένταξης στην Αντίσταση ανέδειξε στο προσκήνιο τη νεότερη γενιά ως καινούργιο συλλογικό υποκείμενο με τις δικούς της κώδικες συμπεριφοράς και – πολιτικές και μη – επιδιώξεις. Ήδη από την πρώτη μεταπολεμική περίοδο, οι εξελίξεις αυτές έγιναν αντιληπτές από μεγάλη μερίδα διαμορφωτών της κοινής γνώμης, πολιτικών παραγόντων και θεσμικών φορέων ως πρόκληση και απειλή κατά των παραδεδομένων ηθικών αντιλήψεων, εν τέλει δε και κατά του ίδιου του «κοινωνικού καθεστώτος». Στο βαθμό που η εμφυλιοπολεμική πολιτική αντιπαράθεση κλιμακωνόταν, ορίστηκαν οι συντεταγμένες ενός ηθικού πανικού που συναιρούσε εκδηλώσεις ανομικότητας, συμπτώματα αμφισβήτησης και διαδικασίες πολιτικής στράτευσης των νέων ως κοινές απόρροιες της «ηθικής διαφθοράς» που είχαν εμπεδώσει στους νέους οι εαμικές οργανώσεις και ιδιαίτερα η Ε.Π.Ο.Ν. Διαμορφώθηκε έτσι ένας αναμορφωτικός λόγος που επιζητούσε να «αναχαιτίσει» και κατόπιν να «επανηθικοποιήσει» τη νεολαία, υποπαράγωγος της αντικομμουνιστικής αφήγησης της εποχής, ο οποίος με τη σειρά του εγγράφηκε στην ίδρυση και τη λειτουργία ειδικών προνοιακών και κατασταλτικών μηχανισμών. Η προσέγγιση αυτή στόχευε αφενός στο να προσφέρει ένα ολιστικό πλαίσιο ερμηνείας που να απαντά στις αγωνίες και τις δυσανεξίες της συντηρητικής κοινής γνώμης απέναντι σε προσλήψεις «ηθικής αταξίας», αφετέρου στο να απονομιμοποιήσει τον πολιτικό αντίπαλο. Η βαθμιαία μετατόπιση της έμφασης από τον κομμουνισμό στον υλισμό ως γενεσιουργό αιτία της «αντικοινωνικής συμπεριφοράς» θα διευκολύνει – μετά το τέλος του εμφυλίου – τη μετάβαση σε ποιοτικά διαφορετικές διαχειρίσεις του φαινομένου στις δεκαετίες του ’50 και του ’60.

 

Σύντομο βιογραφικό σημείωμα:

Ο Κώστας Κατσούδας πραγματοποίησε προπτυχιακές σπουδές Επικοινωνίας & Μ.Μ.Ε. στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και μεταπτυχιακές σπουδές Συγκριτικής Ιστορίας στο Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης. Εκπονεί τη διδακτορική του διατριβή στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου με θέμα τη συγκρότηση της ιδεολογίας της εθνικοφροσύνης και τις προσλήψεις του «κομμουνιστικού κινδύνου» κατά την περίοδο 1943–1952.

 

~ ~ ﻒ ~ ~

 

8) Γιάννης Κολοβός, Δρ. Ιστορίας

 

«Κοινωνικά απόβλητα; Άγρια νεολαία!»: Η συμμετοχή στη σκηνή πανκ της Αθήνας ως

πολιτισμική δήλωση, πολιτική υπαγωγή, κοινωνική εμπειρία και αυτοβιογραφική αφήγηση.

 

Βασισμένος στο υλικό των μαγνητοφωνημένων αφηγήσεων ζωής είκοσι οκτώ πρώην και νυν μελών της σκηνής πανκ της Αθήνας, μιας κοινότητας που συγκροτήθηκε γύρω από την ομώνυμη μουσική και το ανάλογο στιλ, θα παρουσιάσω την ιστορική πορεία της νεανικής αυτής υποκουλτούρας. Μέσα από τις αναδρομικά επεξεργασμένες εικόνες του εαυτού των πληροφορητών, η σκηνή αποτυπώνεται ως πεδίο συνεχών διαπραγματεύσεων μεταξύ της υποπολιτισμικής ταυτότητας, της πολιτικής ένταξης και των ποικίλων κοινωνικών υπαγωγών των υποκειμένων. Ταυτόχρονα, θα προσπαθήσω να φέρω στο φως τον τρόπο που οι  πανκ βιώνουν την ένταξή τους στην εν λόγω συλλογικότητα πέρα από το πεδίο της σχόλης και την ηλικιακή φάση της εφηβίας ή της μεταεφηβικής ζωής, όταν δηλαδή μεγαλώνουν, εισέρχονται στην αγορά εργασίας και δημιουργούν οικογένεια. Τέλος, ιδιαίτερο ενδιαφέρον θα είχε η ανάδειξη του ρόλου που παίζει μια τέτοια μικροϊστορία στην ευρύτερη κοινωνική ιστορία της ύστερης Μεταπολίτευσης.

 

Σύντομο βιογραφικό σημείωμα:

Ο Γιάννης Ν. Κολοβός σπούδασε ιστορία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Liv­er­pool Uni­ver­sity και το Uni­ver­sity Col­lege Dublin. Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ και πρόσφατα αναγορεύθηκε διδάκτορας στο τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

 

~ ~ ﻒ ~ ~

 

9) Νίκος Παπαδογιάννης, Δρ. Ιστορίας


«Στο πνεύμα των καιρών»: Η αναμόρφωση της λειτουργίας των
youth hos­tel της

Δυτικής Γερμανίας από τη δεκαετία του ’60 μέχρι το 1989.

 

Η συγκεκριμένη ανακοίνωση αναλύει τις μεταβολές που παρατηρήθηκαν στις παιδαγωγικές αρχές, στις οποίες βασιζόταν η λειτουργία των συγκεκριμένων youth hos­tel, από τη «μακρά δεκαετία του ’60» μέχρι την επανένωση της Γερμανίας το 1989. Ο κεντρικός άξονας της επιχειρηματολογίας μου είναι ότι, ενώ οι φορείς που καθόριζαν τις συγκεκριμένες παιδαγωγικές αρχές υπήρξαν επιφυλακτικοί ως προς αντιαυταρχικές παιδαγωγικές ιδέες που διαδόθηκαν εκείνη την περίοδο, ταυτόχρονα προσπάθησαν να περιορίσουν το ρόλο της πειθαρχίας και να τονίσουν έννοιες, όπως η «συνδιαμόρφωση» ανάμεσα στους διαχειριστές και τους επισκέπτες των youth hos­tel. Η παρουσίαση θα αναλύσει εάν και κατά πόσο η συγκεκριμένη αμφιθυμία μπορεί να χαρακτηριστεί ως άλλο ένα παράδειγμα «έμμεσης επίδρασης» των κινητοποιήσεων του «1968» στη διανοητική παραγωγή των επόμενων δεκαετιών, στο πλαίσιο του σχετικού επιχειρήματος της Luisa Passerini. Θα τοποθετήσει την περίπτωση της Δυτικής Γερμανίας στο ευρύτερο ευρωπαϊκό πλαίσιο, εξετάζοντας εάν εκείνα τα χρόνια εμφανίστηκαν αντίστοιχες μεταβολές και σε youth hos­tel άλλων χωρών της Ευρώπης, όπως της Αγγλίας-Ουαλίας, της Ολλανδίας και της Ελλάδας. Η ανακοίνωση θα βασιστεί στα περιοδικά και τα πρακτικά των συνεδρίων των φορέων που διαχειρίζονταν τα youth hos­tel της Δυτικής Γερμανίας, στους κανονισμούς τους, καθώς και σε γράμματα που έστελναν σε αυτά τα περιοδικά οι διαμένοντες στα συγκεκριμένα youth hostel.

 

Σύντομο βιογραφικό σημείωμα:

Ο Νίκος Παπαδογιάννης γεννήθηκε το 1982 στην Θεσσαλονίκη. Ολοκλήρωσε τη διδακτορική του διατριβή στην Ιστορία στο Πανεπιστήμιο του Cam­bridge to 2010 (εσωτερικός επόπτης: Adam Tooze. εξωτερική επόπτρια: Έφη Αβδελά). Το θέμα της ήταν η σχέση νεανικής πολιτικοποίησης, ψυχαγωγίας και σεξουαλικότητας στη μεταδικτατορική Ελλάδα την περίοδο 1974–1981. Από τον Γενάρη του 2012 μέχρι και τον Δεκέμβρη του 2013 εργάστηκε στο Πανεπιστήμιο Χούμπολντ του Βερολίνου ως μεταδιδακτορικός ερευνητής/υπότροφος του Ιδρύματος Χούμπολντ, εξετάζοντας το νεανικό τουρισμό στην Ελλάδα και τη Δυτική Γερμανία κατά τις δεκαετίες του ’60 και του ’70. Από τον Μάη μέχρι τον Αύγουστο του 2014 θα βρίσκεται ως επισκέπτης ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του St. Andrews.

 

~ ~ ﻒ ~ ~

 

10) Δημήτρης Σκλαβενίτης, Υποψήφιος Δρ. Ιστορίας

 

Σχολεία υπό κατάληψη: Η νομιμοποίηση μιας νέας μορφής μαθητικής κινητοποίησης

στην εποχή της μεταπολίτευσης.

 

Από την κατάληψη του Πολυτεχνείου το 1973 κι έπειτα, νεανικά συλλογικά υποκείμενα, όπως οι φοιτητές και οι αναρχικοί, υιοθετούν την κατάληψη ως βασική μορφή αντίδρασης απέναντι στην καθεστηκυία τάξη και τα εμπεδωμένα κοινωνικοπολιτικά πρότυπα. Οι φοιτητικές καταλήψεις των πανεπιστημιακών σχολών στα τέλη του 1979 εναντίον του εκπαιδευτικού νόμου 815 και οι καταλήψεις στέγης από αναρχικές ομάδες κατά τη δεκαετία του ’80 αποτελούν σημαντικές εκφάνσεις του νεολαιίστικου κινήματος της περιόδου και σημάδια πολιτικοποίησης μιας ολόκληρης γενιάς. Η επιδίωξη νομιμοποίησης της κατάληψης από τις ανωτέρω κοινωνικές κατηγορίες και η μη τιμωρητική στάση του κράτους απέναντι στον παραβατικό της χαρακτήρα ωθεί τους μαθητές από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 να καταλάβουν τα σχολεία τους για να διεκδικήσουν τα αιτήματά τους. Η ανακοίνωση θα αναζητήσει την ιστορικότητα των καταλήψεων μεταπολιτευτικά και θα επιχειρήσει να εξηγήσει γιατί οι νέοι δρώντες επιλέγουν την εκάστοτε χρονική συγκυρία για να προχωρήσουν σε μία τόσο ριζοσπαστική μορφή διεκδίκησης. Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στις σχολικές καταλήψεις και στο κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο που τις εκτρέφει, ενώ θα διερευνηθεί η στάση της κοινωνίας, της οικογένειας και των κομμάτων απέναντι στους καταληψίες, όπως και η νοηματοδότηση των καταλήψεων από τους ίδιους τους μαθητές. Ποιοι είναι οι λόγοι που τους εξωθούν στην επιλογή της συγκεκριμένης μεθόδου δράσης; Η κατάληψη συντελεί στην κοινωνικοποίηση και πολιτικοποίησή τους; Έχουν συναίσθηση του ανομικού χαρακτήρα της κατάληψης; Αυτά είναι ορισμένα από τα ερευνητικά ερωτήματα, με τα οποία θα κληθεί να συνδιαλλαγεί  η εισήγηση.

 

Σύντομο βιογραφικό σημείωμα:

Ο Δημήτρης Σκλαβενίτης γεννήθηκε το 1982. Σπούδασε κοινωνική πολιτική στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στη διεθνή δημοσιογραφία στο Πανεπιστήμιο του Κάρντιφ. Είναι υποψήφιος διδάκτορας του Τμήματος Κοινωνικής και Εκπαιδευτικής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και υπότροφος του Προγράμματος: «Ενίσχυση του ανθρώπινου ερευνητικού δυναμικού μέσω της υλοποίησης διδακτορικής έρευνας – ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ ΙΙ».

 

~ ~ ﻒ ~ ~

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ

 

Έφη Αβδελά, Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Κρήτης

Ελένη Ανδριάκαινα, Επίκουρη Καθηγήτρια Παντείου Πανεπιστημίου

Πατρίτσια Γερακοπούλου, Δρ. Κοινωνικής Ψυχολογίας

Γιάννης Ζαϊμάκης, Αν. Καθηγητής Πανεπιστημίου Κρήτης

Παναγιώτης Ζεστανάκης, Ιστορικός

Θανάσης Καλαφάτης, Καθηγητής Παν. Πειραιά, Πρόεδρος του ΔΣ της ΕΜΙΑΝ

Λεωνίδας Καλλιβρετάκης, Ιστορικός, Διευθυντής Ερευνών ΙΙΕ/ΕΙΕ

Κώστας Κατσάπης, Ιστορικός

Κώστας Κατσούδας, Υποψήφιος Δρ. Ιστορίας

Γιάννης Κολοβός, Δρ. Ιστορίας

Χριστίνα Κουλούρη, Καθηγήτρια Παντείου Πανεπιστημίου, Διευθύντρια ΚΕΝΙ.

Δέσποινα Παπαδημητρίου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παντείου Πανεπιστημίου

Νίκος Παπαδογιάννης, Δρ. Ιστορίας

Σεραφείμ Σεφεριάδης, Αναπληρωτής Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου

Δημήτρης Σκλαβενίτης, Υποψήφιος Δρ. Ιστορίας

Αγγελική Χριστοδούλου, Υποψήφια Δρ. Ιστορίας

 

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Χριστίνα Κουλούρη, Θανάσης Καλαφάτης, Δέσποινα Παπαδημητρίου, Κώστας Κατσάπης

Στοιχεία επικοινωνίας: 6936 601–489 (katsapis@yahoo.com)